تاریخچه نمدمالی
کمابیش نمدمالان کارشان را از آغازین روزهای فروردین آغاز کرده و در انتهای مهر پایان میدهند. بهترین پشم در کار نمدمالی، پشم ششماهه نخست سال یا بهاره گوسفند و از نژاد خوب آن است و در ایران از جغرافیاهای خراسان، آذربایجان، فارس لرستان، خوزستان، کردستان، باختران و اصفهان بهدستمیآید. برای زمینه نمد نیز بیشتر از رنگهای طبیعی پشم همچون سفید، سیاه، بور و قهوهای(شتری) و برای نگارههایش از پشمهای رنگشده بارنگهای گوناگون استفاده میشود. در این بخش، نمدمالان پشمها را از دیدگاه رنگ و گونه، ردهبندی نموده و هر کدام را جداگانه شسته و در آفتاب خشک میکنند.
ساخت چارچوب(قالب): اندازهی فرآوردههای نمدی استاندارد نیست و بستگی به درخواست خریداران دارد. نمد ترکمنی به ریخت منحنی است و چگونگی اندازهگیری آن با وجب دست که در ترکمنی به قاریش زبانزد است انجام میگیرد. در هر کارگاه نمدمالی از چارچوبهای حصیری یا چیقهای گوناگونی استفاده میشود. چگونگی ساخت چارچوب نیز، اینگونه است که نی جگن و نخ پشمی به اندازه فرآورده درخواستی را خود نمدمال بهویژه در جغرافیاهای ترکمننشین میبافد. به جز این، به حصیرباف سفارش ساخت داده میشود. درگذشته نی، یکی از نیازمندیهای زندگی روستاییان گرگان و دشت و ترکمنان بود که امروزه بیشتر ابزار نمدمالی است و بدون این حصیرهای نیی، کار نمدمالی نشدنی است. اما هماکنون نمدمالان کوهستانی بهجای حصیر از کیسههای پلاستیکی استفاده میکنند و تا چند سال گذشته از گونی بهره میبردند.
شاد کردن(حلاجی) پشم: مالیدن و ساخت یک فراوردهی نمد کمابیش یک روزه انجام میشود و نمدمالان بیشتر دونفره کار میکنند. صبح تا ظهر به شاد کردن پشمها میگذرد و پس از ظهر کار اصلی آغاز میشود. در این بخش، نمدمال پشم جور شده را با شانه و کمان و هشته، شاد کرده تا خوب آمادهی مالیدن شود. اما در برخی از جاها، پیش از شاد کردن با دست آن را به کارگاههای پشمریسی میدهند تا جداگانه هرکدام از پشمها که پیش از آن ردهبندیشده شاد شود. در استان گلستان شاد کردن پشم را خود نمدمالان انجام میدهند. روش دیگر شاد کردن و پشم زنی روش ماشینی یا صنعتی است که توسط ماشینهای ویژهای انجام میشود.
رنگرزی: بنمایهی نمد، پشم گوسفند به رنگهای طبیعی مانند سفید، قهوهای، سیاه و یا درهمآمیختهای از آنها (بور) برای زمینه و اندکی پشم رنگشده به رنگهای گوناگون برای درستکردن نگارههاست. در برخی جاها، پشم زمینه را هم گاهی رنگ میکنند و در جاهای دیگر، گاه برای نگارهها روی نمد نیز از پشم خودْرنگ استفاده میکنند. چنانچه مالیدن نمدهای رنگین یا نمدهای خودرنگ با نگارههای رنگینِ دلخواهی تولیدکننده یا خریدار باشد نمدمال پس از شاد کردن، آن بخش از پشمهایی که بایستی رنگشده استفاده شود، رنگ میکند و پس از خشککردن آنها کار خود را آغاز میکند. البته هماکنون در استان گلستان بیشتر از پشمهای خودرنگ استفاده میشود.