تراش سنگ

تاریخچه تراش‌ سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی

استان زنجان با دارا بودن ذخایر سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی همچون آگات(عقیق)، فلورین، مالاکیت، گارنت و…، موقعیت مناسبی جهت راه اندازی کارگاه‌های تولید سنگ‌های جواهر را دارد. کارگاه تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی در سال ۱۳۸۳، در مرکز آموزشی صنایع‌دستی زنجان راه‌اندازی و تاکنون دوره‌های آموزشی متعددی در این مرکز برگزار گردیده که با استقبال زیاد علاقمندان مواجه شده است.

قدیمی‌ترین روش تزئین کردن و زیباتر جلوه دادن سنگ‌های گران‌بها، حکاکی اَشکال و حروف بر روی آنها بوده است. تصور می‌شود برای اولین بار بلورهای جواهر را در هند تراش داده‌اند. تا حدود اوایل قرن پانزدهم برش و پرداخت نگین‌های با ارزش فقط محدود به جلای صفحات طبیعی می‌شد. که حتماً می‌بایستی شفاف و خوش رنگ باشد و نتیجه کار فقط درخشان‌تر و بهتر جلوه دادن آن بلور بود. سنگ‌های غیرشفاف مانند عقیق نیز برش داده شده و با سنگ سمباده برای جلوه بهتر جلا داده می‌شد. باور عمومی بر این است که تراش سنگ‌های جواهر در قرن ۱۵ میلادی آغاز و تا حدودی تکمیل و متداول شده است. برای مدت نسبتاً طولانی فنون مربوط به تراش سنگ جزو اسرار بود و عده معدودی از آن اطلاع داشتند.

از قرن ۱۶ میلادی شهر «ایدار اوبرشتاین» در آلمان غربی به مرکز تراش عقیق(Agate) و سایر سنگ‌های رنگین و گران‌بها تبدیل گردید. از اوایل قرن ۲۰ میلادی شهرهای «آمستردام» و «آنتورپ» به عنوان مراکز تراش و فروش برلیان مشهور شدند.

سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی که به آنها گوهر و جواهر نیز گفته می‌شود، به دسته‌ای از مواد کانی اطلاق می‌گردد که بعلت وجود بعضی خواص در آنها، از سایر معدنی‌ها و سنگ‌ها، متمایزند. بیشتر گوهرها از مواد متبلور معدنی می‌باشند. برای اینکه قطعه‌ای سنگ معدنی مرغوب و گران‌بها بوجود آید باید وضع و محیط کاملا مساعد باشد. اغلب زمین شناسان معتقدند که قسمت داخلی مواد مذاب که بتدریج سرد و متبلور می‌گردد پدیدآورنده سنگ‌های گوهر می‌باشد. به گفته دانشمندان این کار در مدت چندین ماه یا هفته هم می‌تواند صورت بگیرد.

الماس معمولاً در اعماق زمین، در جایی که حرارت و فشار فوق‌العاده زیاد باشد متبلور می‌گردد. شناخت و استفاده از نگین‌های رنگین و زیبا و یا به عبارتی از جواهر، قدمت هفت هزار ساله دارد و از میان اولین سنگ‌های جواهر شناخته شده می‌توان از عقیق، کوارتز، کهربا، گارنِت، یَشم سبز، یشم، زمرد و فیروزه نام برد. سنگ‌های قیمتی نشانگر ثروت و تشخص بوده و فرمانروایان از نگین‌هایی که از این کانی‌های جواهر ساخته شده بود استفاده می‌کردند. ارزش و گران‌بهایی گوهرها بعلت بعضی خواص، از جمله رنگ، استحکام و زیبایی و درخشندگی است که در آنها وجود دارد. گذشته از این‌ها کمیابی نیز در مطلوب بودن و بالا بردن بهای آنها بی‌‎اثر نیست.

سنگ‌های گران‌بها و نیمه قیمتی، یا ساده و بی‌رنگند یا دارای رنگ‌های زیبا و خیره‌کننده می‌باشند. یک قطعه سنگ گران‌بها اگر دارای ترکیبات شیمیایی خالص باشد بی‌رنگ خواهد بود، مانند الماس، که کربن خالص می‎باشد. وجود اندکی اکسید در یاقوت، سبب تجزیه و بازتاب نور قرمز می‌گردد و وجود اکسید کرومیوم، باعث ایجاد رنگ سبز در زمرد و یشم سبز می‌شود. زوایای تاج یا قسمت بالای یک نگین و همچنین زوایای قاعده آن، که بوسیله تراش ایجاد شده است در کثرت درخشندگی و رنگ و وارنگی تأثیر بسزایی دارد.

بنابراین هرچه تناسب تراش سنگ بهتر باشد، زیبایی و جلوه آن بیشتر خواهد بود. سنگ‌های جواهر روی پایه‌هایی از طلا یا پلاتین نصب شده است و هم اکنون نیز به همین ترتیب می‌باشد و علاوه بر آن روی فلزات دیگری چون نقره و غیره نیز، نصب می‌شود. در دوره‌های گذشته سنگ‌های قیمتی علاوه بر ارزش مادی بیشتر جنبه سِحر و جادو داشته و به عنوان طلسم برای صاحبان جواهرات محسوب می‌شده‌اند. همچنین اعتقاد بر این بود که سنگ‌های قیمتی به عنوان شفادهنده بیماری‌ها و ناراحتی‌های جسمی مؤثر است. اخیراً در بعضی از کشورها نوعی از سنگ های قیمتی را که در معادن استخراج می شوند، به عنوان سمبُل کشور خود برگزیده اند.