تاریخچه جاجیم بافی
هنر جاجیم بافی جزو گروه نساجی سنتی محسوب می‌شود که تاریخ نساجی در جهان به اوایل قرن ۲۰ می رسد و در ایران به اوایل دوران اولیه اسلام تا حمله مغول، تیموری و پایان سلسله قاجار می‌رسد.
تاریخ نساجی در ایران به آغاز عصر نوسنگی می‌رسد. در حفاری‌هایی که در آغاز سال‌های ۱۹۵۰ در غاری نزدیک دریای خزر صورت گرفت، قطعات پارچه بافته شده از پشم گوسفند و موی بز بدست آمد و با آزمایش کربن ۱۴ مشخص شد مربوط به ۲۰۰ الی ۶۵۰۰ سال ق.م است. دوک سره و خامه‌هایی در خانه های اولیه فلات ایران پیدا شد که تاریخ آن به ۵۰۰۰ سال پیش از مسیح می‌رسد که نشان از رونق نساجی در ایران در آغاز نوسنگی دارد.
باستان شناسان در هزاره پنجم ق.م در ناحیه سگابی کردستان از درون تابوت سفالین متعلق به اجساد کودکان تکه ای از یک منسوج را دریافت کرده‌اند.در سفرنامه «رنه گروسه» دانشمند و ایران شناس مشهور در کتاب «تمدن ایرانی» آمده است: لباس‌های اولیه مردم ایران بیشتر از مجسمه‌هایی شناخته می‌شود که در حفاری‌های مختلف پیدا شده و نوع لباس را مشخص می‌کند. قدیمی‌ترین مجسمه انسانی که در فلات ایران پیدا شده مجسمه کوچکی است از استخوان که بجای دسته چاقو بکار برده می‌شد و متعلق به ۴۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح است. لباس این مجسمه که در کاشان بدست آمده است از پارچه ای است که بصورت لَنگ به کمر بسته می‌شد. وجود این پارچه خود دلیل این است که ساکنین آن روزگار فلات ایران از پوست حیوانات بطور طبیعی استفاده نمی‌کردند بلکه از پشم، پارچه‌هایی می بافتند.
در اکتشافات تپه سیلک کاشان آیینه‌ای بدست آمده است که رشته‌هایی از کتان روی سطح آن وجود دارد. نقش پارچه‌هایی که در روی دو تبر مسی که در حفاری‌های نزدیک شوش پیدا شده مربوط به ۳۵۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد است که نشان می‌دهد بافندگی و حتی ریسندگی و قیچی کردن پشم در آن زمان متداول بوده است.در شوش نیز در ۳۵۰۰ تا ۳۰۰۰ سال ق.م دو سرنیزه که از نقوش پارچه‌هایی پوشیده شده بود بدست آمده است. همچنین «ابن بطوطه»(۷۲۵هجری) اوایل دوره ایلخانی به پارچه‌های حریر و کمخا که در نیشابور یافت شده اشاره داشته است.
بافندگی پارچه‌های طرحدار در حدود سال ۱۰۰۰ ق.م به شکل طرح دوپودی در باختر ایران ایجاد شد. در این روش دوپود با هم و در یک زمان برده می‌شوند که یکی از آن‌ها ساده باف است و دیگری فقط در جاهایی که طرح لازم داشته باشد به روی پارچه آورده می‌شود در غیر این صورت در پشت پارچه آویزان باقی می‌ماند.
هنر جاجیم بافی جزو گروه نساجی سنتی محسوب می‌شود که تاریخ نساجی در جهان به اوایل قرن ۲۰ می رسد و در ایران به اوایل دوران اولیه اسلام تا حمله مغول، تیموری و پایان سلسله قاجار می رسد.جاجیم بافی یکی از قدیمی‌ترین پارچه‌های دستباف ایران است که تا سال‌های نه چندان دور، نیز متقاضیان و خواستاران زیادی داشت، هر چند که امروز نیز در بسیاری از مناطق روستایی و عشایری کشورمان تولید آن مرسوم و متداول است.
مهمترین ماده اولیه مصرفی در تولید جاجیم، نخ پشمی الوان بوده که ممکن است نخ پشمی بصورت رنگ شده از کارخانه خریداری و یا به شیوه سنتی و در کارگاه‌های کوچک رنگرزی یا بوسیله رنگرزان محلی، رنگ شده و مورد استفاده قرار گیرد. بطور کلی باید گفت از نخ پشمی در تارو پود جاجیم استفاده می‌گردد و تنها نخ پنبه‌ای در پود نازک آن کاربرد دارد. ضمن آنکه برای تولید جاجیم‌های ابریشمی در تارو پود و از نخ پنبه ای در پود نازک استفاده می‌شود.
استان اردبیل و زنجان مهمترین مراکز تولید جاجیم هستند و در حال حاضر در حدود ۳۸ روستا از بخش خوروش رستم از جمله نیمهبل، چنارلیق، برندق، سفیدآب، توره، کیوی و… در استان اردبیل و ۷ روستا از بخش طارم از جمله دُهنه، وَنسَر، ده بهار، کولیم، خاساره- کولوج- چَتَز در استان زنجان، جاجیم تولید می‌شود.
نخ‌های پشمی یا ابریشمی الوان، همراه با طرح‌های اصیل و سنتی رایج در مناطق ویژگی خاصی به جاجیم می‌بخشد و عمده‌ترین تفاوت جاجیم‌های تولیدی مناطق مختلف طرح‌های آن است که در هر منطقه خصوصیات و ویژگی‌های خود را داراست. جاجیم معمولا بصورت نواری به عرض ۱۸ تا ۳۵ سانتیمتر و طولی حدود ۳۰ تا ۴۰ متر و بعضاً تا ۶۰ متر بافته شده و بر اساس کاربردهایی که دارد، در قطعات مورد نظر بریده می شود و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برای تولید جاجیم از ابزار و وسایلی بسیار ساده که می‌توان گفت سالها و شاید قرن هاست در آن تغییر چندانی داده نشده، استفاده می‌گردد و باید گفت مهم ترین عامل تولید، همان نیروی بافنده و ابتکار اوست.