تاریخچه سرمه دوزی
سرمه دوزی نوعی دوخت تزئین است که قدمت آن به ۲۵۰۰ سال تا ۳۰۰۰ سال پیش می رسد. این هنر اصیل و زیبا، در ابتدای ظهور تمام موادش دست ساز و از جنس طلا و نقره بوده است اما در طول زمان به دلیل گران بودن این مواد و بالا رفتن هزینه ها و قیمت تمام شده ی آن مصنوعات آن شد. در گذشته این دوخت برای تزیین لباس، پرده های مجلل تالارها، سر آستین ها، یقه، حاشیه لباس و روسری، رو رختخوابی و . . . استفاده می شود اما امروزه استفاده از آن گسترش بیشتری پیدا کرده و بر جنبه های تزیینی و دکوراتیو آن افزوده شده است.
سوزن دوزیهای سنتی ایران یکی از روشهای دیرینه ی تزیین جامه و بسیاری از منسوجات است که به نوعی در زندگی بشر کاربرد داشته و دارد. دست دوخت ها بجز جنبه ی تزئینی و شناسنامه ای که در برگیرنده ی اقلیم و جامعه ی پدید آورنده اش است در بعضی از اوقات بخاطر عقاید مذهبی بر روی البسه جلوه گری می کرد. در قبل از اسلام بجز جنبه ی تزئینی، جنبه ی طلسم گونه ی آن نیز مطرح بوده است. در بعضی از ساغرهای مفرعی لرستان که به سبک آشوری است طرحهایی روی پارچه ی لباس دیده می شود که نمایانگر نوعی قیطان دوزی است که ظاهراً ملیله باید باشد.
علی سامی در نشریه ی بررسیهای تاریخی در شماره ی سوم آن اشاره می کند که در منطقه ی لولان منتهی الیه شرق ایران چند تکه ملیله دوزی و قلاب دوزی پیدا شده است که احتمالاً متعلق به دوره ی اشکانیان باشد. پس از ظهور اسلام در ایران رودوزیهای سنتی ایران به حیات تأثیر پذیر خود همچنان ادامه می دهند و اگر چه تحولی شگرف در نقش های ایرانی پدید می آید اما خصوصیات ایرانی بودن خویش را از دست نمی دهند. اعتقادات مذهبی هنرمندان در بعضی نقاط و پرهیز از شبیه سازی و همانند پردازی سبک جدید از نقش مایه های باستانی را به ارمغان می آورد و این نگرش در مناطق مختلف به گونه ای کاملاً متفاوت از یکدیگر جلوه گری می کند. دوختن کلمات قرآنی به خط کوفی برای حفاظت از شر شیطان و حوادث بد، یکی از تأثیرات آشکار در این هنر دیرینه است.
مرغوبیت پارچه های ایرانی و دست دوزیهای هنرمندان ایرانی، اعراب را سخت تحت تأثیر قرار داده بود و همین امر سبب شده بود به تقلید از ایرانیان لباس بپوشند و هر دسته و طبقه ای لباس مخصوص یافت. در این شرایط است که جامه به عنوان بهترین و با ارزش ترین هدیه یا دستمزد، جانشین سایر هدایا شد و این امر نه تنها به جهت مرغوبیت منسوجات ایرانی است بلکه حاکی از دست دوزی های ظریف و خیره کننده و متنوع آن دوران است. قدیمی ترین نمونه های گلدوزی شده ایرانی که در دست می باشد متعلق به دوره ی سلجوقی است.
ایلخانیان و تیموریان برخلاف دوره ی قبل که همگی از شیوه های عمده ساسانی پیروی می کردند در صنعت نساجی دگرگونی کاملی بوجود آوردند و ابریشم دوزی، زری دوزی، پولک دوزی، ملیله دوزی، گلابتون دوزی و . . . بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفت.با ورود فرهنگ و هنر چینی بوسیله ی مغول، نقش هایی از گیاهان و گلهای متأثر از هنر چینی تبلور می یابد اگر چه از آن دوره اثری باقی نمانده است اما «فیلیس اگرمان» از روی مینیاتورهای آن دوره سوزن دوزی ها و گلدوزی های آن زمان بخوبی توصیف کرده است. در این زمان هنرمندان از طرحهای محرابی، لچک ترنجی، هندسی برای تزئین پرده ها، لباس ها، چادرها و . . . استفاده می کردند.
عصر صفوی مثل بسیاری از هنرها، انواع رودوزیها نیز به اوج خود رسید و پیشرفت زیادی نمود تا حدی که باعث قطع نفوذ هنر چینی شد. از نقوش رایج این دوره می توان به انواع بته جقه (قهر و آشتی، گل بادامی، مادر و بچه، بته ترمه، سه قلو، سه سر، درخت زندگی دوقلو، بته جقه شاخ گوزنی، انواع گلهای اسلیمی و ختایی، شاه عباسی پیچکی، گل اناری، برگی و . . . ) را نام برد.
در عصر شاه عباس از تمام هنرمندان از جمله هنرمندانی که به امر رودوزیهای سنتی مشغولند برای راه اندازی هنرهای سنتی و قدیمی به اصفهان دعوت شدند و صاحبان این مشاغل دارای اعتبار و شهرت اجتماعی بودند و حتی در آن زمان محله ای به نام مطرکاران یعنی قلابدوزها معروف بوده است. در زمان افشاریه و زندیه نیز شیوه های تزیینی عصر صفویه همچنان به قوت خویش باقی است که نمونه های ارزشمند آن در خزانه ی موزه ی حضرت رضا (ع) موجود است.