تاریخچه موج‌بافی
نساجی سنتی از جمله صنایعی است که با قدمت طولانی از پیشینه‌ای کهن برخوردار است و از ابتدای خلقت انسان‌ها جهت پوشش تن و مصون ماندن از سرما و گرما تدابیری بسیار اندیشیده‌اند، منجمله استفاده از برگ گیاهان، پوست حیوانات کم کم با افزایش تکامل، بشر با فکر و اندیشه ازطریق مختلف جهت پوشش بیشتر و بهتر، اقدام لازمه را به مرحله اجرا درآورد.
از این رو با ساخت وسایل و ابزار کار به صورت ابتدایی شروع به بافت پارچه نمودند که در این راه برای رسیدن به هدف از الیاف طبیعی و حیوانی استفاده می‌کردند؛ توده‌های الیاف را با دست می‌ریسیدند تا آنها را تبدیل به نخ کنند و سپس مبادرت به بافت پارچه نمایند.«هِرُدوت» مورخ معروف یونانی، از نساجی ایران در ادوار قبل از میلاد تعریف کرده و «فردوسی» شاعر بلندمرتبه از «جمشید» به عنوان مخترع دستگاه بافندگی یاد می‌کند.
در قزوین بنا بر روایت بافندگان، این هنر ۴۰۰ سال قدمت دارد و پس از روی کار آمدن کارخانه‌های تولید پارچه، این هنر از رونق افتاده و هم اکنون تنها یک نفر در این شهر به بافت آن اشتغال دارد. موج پارچه‌ی دستبافته ای است بیشتر با طرح‌های چهارخانه‌ای درشت که تماماً از پشم بافته می‌شود و در چهارخانه‌های آن از رنگهای متعددی استفاده می‌شود. از موج عمدتاً برای رختخواب پیچ، پتو، پشتی، رویه کرسی، سجاده و گاه برای چادرهای عشایر استفاده می‌کنند. این نوع پارچه بر روی دستگاه‌های بافندگی سنتی، ۲ وردی و ۴وردی بافته می‌شود و دارای عرض متغیر معمولاً ۶۰ تا ۸۰ سانتیمتر است.
وردها به وسیله طناب و ابزارهایی به نام قرقره و سازهای کوچک و بزرگ به بالای دستگاه و از پایین به پدالهایی متصل می‌باشد و با بالا و پایین رفتن پدالها، تارها به دو دسته تقسیم شده و «دهنه کار» ایجاد می‌شود؛ در این حال با عبور ماکو در وسط دهنه، پود گذاشته می‌شود. سپس با عوض کردن پاها، «ورد» دیگر را به حرکت درآورده و بافت پارچه صورت می‌پذیرد. در صورتیکه پود پارچه از چند رنگ تشکیل شده باشد، در مواقع لزوم از ماسوره‌های رنگارنگ استفاده می‌شود.
همچنین دستگاه مجهز به شانه‌ای است که پود را در لابه‌لای تارها محکم می‌کند، نمره شانه بستگی به تراکم نخهای تار ، در عرض پارچه دارد. در گذشته شانه‌ها از جنس نی بوده ولی امروزه نوع فلزی آن عمومیت بیشتری دارد. شانه در چهارچوبی از جنس چوب قرار می‌گیرد که به آن دفتین می‌گویند که توسط بازوهایی به بالای دستگاه متصل است که با حرکت نوسانی رفت و برگشت پودها را به لبه پارچه زده و نخهای تار را از یکدیگر جدا می‌سازد.
موج دارای طرح و نقش‌های گوناگونی است، از جمله: شطرنجی ساده، گل‌پتویی، فندقی، چشم بلبلی ، میله‌کاری، جناقی و گل خشتی
آشنایی با دستگاه بافندگی سنتی
سیر تحولی دستگاه‌های بافندگی
« به اعتقاد اکثر کسانی که دارای تحقیقاتی در زمینه بافت منسوجات ایران و ابزار کار مورد استفاده بافندگان هستند، اولین طریقه تولید پارچه توسط بشر عبارت بود از آویختن نخهای تار از یک چوب افقی و آویزان کردن وزنه‌هایی در انتهای نخ‌ها، به منظور ایجاد کشش در داخل نخ تار «مانند بافتن تور ماهیگیری».
طریقی که بعدها ابداع شد عبارت بود از قراردادن نخهای تار در داخل یک چارچوب افقی به طریقی که این نخ‌ها در داخل چارچوب کاملاً کشیده قرار می‌گرفت و نخ پود از لابه‌لای تار عبور می‌کرد؛ به علت طول محدود قاب و نخ تار روی آن، پارچه‌ی بافته شده نیز فقط می‌توانست دارای طول محدودی باشد.
در قرون بعد، نخ تار بر روی غلطکی پیچیده می‌شد و این غلطک روی « یک دستگاه» بافندگی دستی قرار می‌گرفت و نخهای تار پس از بازشدن از روی آن به صورت افقی درآمده و در این حالت توسط نخ پود بافته و بر روی غلطک دیگری پیچیده می‌شد؛ روشی که امروزه دستگاه بافندگی سنتی به آن طریق بافته می‌شود.
مقدمات بافندگی
«به طور کلی عمل بافندگی عبارت است از تبدیل دو ردیف نخ به پارچه که یک ردیف نخ در طول پارچه کشیده شده و نخ تار نام دارد و ردیف دیگر در عرض پارچه یعنی عمود بر نخ تار می‌باشد و آن را نخ پود می‌نامند. » عملیات مقدمات بافندگی سلسله عملیاتی است که بعد از عمل ریسندگی و قبل از عمل بافندگی انجام می‌شود:
۱- آماده کردن نخ‌هایی تار برای بافندگی(چله کشی)
۲- آماده کردن پود برای بافندگی
اصـــول بافت
سه عامل اصلی و اولیه‌ای که وجود آنها برای عمل بافندگی و تهیه پارچه ضروری است، عبارتند از:
تشکیل دهنه کار، پودگذاری، دفتین زدن.
تشکیل دهنه کار:
همانطور که قبلاً گفته شد، پارچه حاصل درگیری نخهای تار و پود است و برای انجام این کار عمل مکانیزمی مورد احتیاج است تا تارها را به دو سطح که با یکدیگر زاویه می‌سازند، تقسیم کند تا ماکو قادر به عبور از داخل آن باشد.