جاجیمه

جاجیم بافی از گذشته بین خانواده های روستایی و عشایر رواج دارد که جاجیم بعنوان زیرانداز ، پلاس ، فرش و رختخواب پیچ و … استفاده میشود و هم چنین هنگام کوچ عشایر برای بسته بندی و جابجایی اسباب و لوازم و گاهی بعنوان بالاپوش گرم مورد استفاده قرار می گیرد. در برخی از خانواده های روستایی جاجیم بعنوان چشم روشنی و جهیزیه نوعروس هدیه می دهند. جاجیم بافی در مناطق مختلف با اسامی و ویژگی های متفاوتی گفته می شود . در لرستان ماشته بافی ، در مناطق جنوبی موج بافی و در نواحی شمالی به آن ساچیم بافی و جاجیم بافی می گویند. تاریخچه جاجیم در ایران اطلاعات کاملی ازش نیست ولی در نگاره متعلق به قرن هشتم جاجیمی با نقش نوارهای مورب به چشم می خورد که به عنوان روانداز استفاده میشد.

مناطق بافت جاجیم

پراکندگی جغرافیایی کوچ نشینان و روستانشینان که به جاجیم بافی اشتغال دارند نشان می دهد که این بافته مختص نواحی سرد و کوهستانی و کوهپایه است . از بین کوچندگان کرد مانند بانه ، سقز ، مریوان ، اورامان ، سنندج ، کامیاران ، جوانرودی ، کرمانشاهان رو می شود نام برد.

بختیاری ها با استفاده از شیوه بافت جاجیم نوارهای تسمه مانند تولید می کنند که به آن ( آوآر – تهده ) می گویند. عشایر کرد اطراف قوچان و لرهای ایتوند بویراحمد و ممسنی و دیگر نواحی مهم بافت جاجیم گلستان ( نواحی گرگان و شرق گلستان )، مازندران ، همدان ، زنجان و طالقان نیز تولید جاجیم دارند.

مواد اولیه جاجیم

ابزارهای مورد نیاز جاجیم بافی چرخ ، شانه ، ماسوره ، ماکو و گورد می باشد. مواد اولیه جاجیم پشم است و بافت آن شبیه گلیم است . با این تفاوت که جاجیم در چهار تخته بافته می شود و پس از بافتن به هم متصل و دوخته می شوند. برای بافت جاجیم دستگاه یا دار را بصورت افقی روی زمین قرار می دهند. تار و پود جاجیم غالبا از پشم و بافتی لخت نرم و سنگین است. جاجیم از به هم دوخته شدن چند تخته ( نوار ) جاجیم بافت شکل می گیرد ، عرض نوارها بین ۱۸ تا ۳۵ سانتی متر و طول آن بین ۳ تا ۶ متر در نواحی گوناگون متفاوت است. جاجیم بر خلاف همه بافته های دیگه تارنما است و پود آن دیده نمی شود و نقوش آن منحصر است و نقش ها به شکل نوارهای پهن در طول یک تخته و یا نقش های چارخونه ، شطرنجی بافته می شود.

تارهای جاجیم در ابتدای دستگاه به دور چوبی به نام سردار و در انتها به دور چوبی به نام زیردار که به زمین متصل است می چرخند . همیشه نمیمی از تارها به صورت یک در میان با چوبی که نخی به شکل خاص به دور آن تابیده شده است ( چوب کوجی ) از نیم دیگر تارها جدا می شود . دو سر این چوب با دو رشته طناب به بالا کشیده می شود و به سه پایه ای چوبی متصل می گردد که قابل جا به جایی است .