پلاس (گلیم)

گلیم یا پلاس و در گویش ترکمنی اوی دیمه که یک فرشینه ای حدودأ متشابه به قالی است از دیگر صنایع و هنرهای سنتی می باشد، که بصورت خانگی و محدود در روستاهای استان گلستان به خصوص روستاهای ترکمن نشین بافت می شود.
تشابه نسبی میان قالی و گلیم از بافت ابزار ومواد اولیه مصرفی در فرایند تولید وجود دارد مصرفی در صنعت قالی بافی من الجمله: پشم،ابریشم،پنبه ویا الیاف مصنوعی می باشد ومواد اولیه مصرفی در گلیم و پلاس نیز این چنین می باشد. ولی در مورد الیاف پشمی در صنعت گلیم بافی می توان از الیاف نامرغوبتر نسبت به الیاف مصرفی در صنعت گلیم بافی دار،قیچی، سوزن ،میله می باشد، که در روستاهای ترکمن نشین بیشتر شاهد دارهای افقی و خوابیده بر روی زمین هستیم. دارهایی که حدودأ تمامی سطح اتاق ترکمن را اشغال کرده وآن اتاق را تنها تبدیل به کارگاه گلیم بافی نموده است.

 
صنعت رنگرزی در مورد گلیم بافی بسیار نقش داشته و الیاف پشم ،ابریشم مصرفی قبل از هرگونه عملیات بافت باید رنگرزی شوند، ودر میان روستاهای ترکمن نشین ما شاهد کار بسیار محدود هنرمندان رنگرز هستیم. مراحل کار پلاس بافی به این شرح است که ابتدا الیافی که به نخ تبدیل نموده اند به دار مورد نظر چله پیچی می نمایند. چله کشی را می توان مهم ترین وحساس ترین مرحله در کار بافت گلیم دانست
چله مخفف«چهل» است و به معنی نخ تابیده می باشد وفرایند قرار دادن نخهای تاربه دور تیرک های افقی دار گویند، کسی که کار چله کشی را انجام می دهد چله دوان گویند.
درمرحله بعد چند رج ساده که گیس نام دارد در ابتدای گلیم بافته می شود که حدود ۱۰الی۱۵سانتیمتر از طول گلیم را به خود اختصاص می دهد
در مرحله بعد است که تفاوت میان گلیم وقالی نمایان می شود. بدین منوال که دربافت گلیم درمرحله پودگذاری از پرز خبری نیست ونخهای پودرعبورکرده وفرایند بافت گلیم را متشکل می شود.
در اینجا باید تفاوت میان گلیم بافی را با پلاس بافی(گلیم بافی ترکمن) بیان نمائیم. تفاوت این دو گونه بافت در این است که در مرحله پود گذاری قسمت پشت کار روبروی فرد بافنده قرار می گیرد وبافنده از پشت گلیم مبادرت به بافت گلیم می کند و قسمت اصلی ودر اصطلاح رو کار دیده نمی شود وفرد بافنده مجبور است برای مشاهده قسمت بافته شده در حین کار اگر دار عمودی بوده پشت دار واگر افقی بود که اکثرأ نیز این چنین است با قراردادن آینه ای کوچک می تواند دست بافته خویش را مشاهده کند.
کسی را که به کار بافتن گلیم می پردازد لواف سالنگی نسبت داده می شود. در بافت گلیم وپلاس از طرحها و نقوش متفاوتی استفاده می شود. از جمله: شطرنجی ،نقش حیوانات ،نقش اشیاء ،نقش گیاهان ،نقش خورشید وغیره که زیبایی خاصی را به گلیم می دهد.
محصولات متفاوتی از فرایند گلیم بافی بدست می آید که درچند دهه گذشته نقش فراوانی در زندگی مردم داشته است. می توان محصولات زیر را در این مورد بیان کرد:

جل اسب جوال خورجین سجاده پادری تزئیناتی پاشتری

در بافت گلیم به مشکلاتی ازقبیل: ریشه شدن چله ،پرزدادن سطح گلیم ،نخ شدن وغیره برخورد می شود که فرد بافنده باید با مهارت این عیوب را از میان ببرد تا به محصولی با کیفیت عالی دست یابد.
فن و هنر گلیم بافی و پلاس بافی همانند دیگر محصولات سنتی دستخوش افول و فراموش شده وتنها در میان روستاها و آنهم به صورت بسیار جزئی بافته می شود که بیشتر جهت تزئین منازل کاربرد دارند
قالی بافی:
یکی دیگر از رشته های هنری وسنتی موجود در استان گلستان که در آن از انواع الیاف پنبه وابریشم وپشم استفاده می شود و به همین دلیل از صنعت رنگرزی نیزدراین فرایند ا ستفاده شده واین فن کارآمد می باشد. هیچ رشته ای ازهنرهای صنعتی درایران به اندازه قالی بافی مهم نیست،با اینهمه اطلاعات وآگاهیها درباره توسعه و تکامل باستانی آن محدود می باشد
قدمت فرش ایران به چند هزار سال پیش برمی گردد،و حتی در اوستا سخنی از کف پوش فرمی همچون فرش به میان آمده است. فرش و فرش بافی درایرا ن عهد باستان ازاحترام و ارزش بالایی برخوردار بوده است که حتی گزنفون تاریخ نویس یونانی(۴۳۰-۳۵۹) پیش از میلاد حضرت مسیح در کتاب خود(kgyopolidaia) متذکر می شود که ایرانیان فرشهایی داشته (psilotapis) که زود از دست می رفت وتنها شاه روی آن راه می رفت.
پیرامون مواد اولیه وابزار تولید فرش وقالی باید همانطور که در بخش گلیم متذکر شدیم، بیان شود مواد اولیه وابزار تولید همانند گلیم بافی بوده و تنها در کیفیت الیاف بکار رفته می توانند تفاوتی نسبی داشته باشد. در قالی بافی سعی می گردد از الیاف با کیفیت عالی استفاده شود تا فرش زیبا وبا ارزش بدست آید. یکی از ابزارآلات تولید فرش دار است،که به دو نوع دار افقی یا خوابیده ودارعمودی یا ایستاده تقسیم می شود، دارهای عمودی را می توان به دار گردان،فندک دار و تبریزی تقسیم کرد. دار مورد استفاده در میان روستائیان ترکمن منطقه بیشتر دار افقی می باشد.
مرحله چله کشی قالی همانند گلیم می باشد. چله کسی خود به دو گونه چله کشی فارس وترکی می باشد.کار قالی بافی از روی طرح و نقش انجام می شود. قالیبافان معمولأ بخشی از طرح را به عنوان سرمشق کار خود در روبروی خود قرار می دهند و به کار بافت می پردازند.
آن چیز که در بافت قالی از اهمیت بالایی برخوردار است وجود پرز و گره در قالی است چرخش پرز یا خامه به دور تار با ترکیب خاص را گره گویند. گره و ریشه اساس کار قالی بافی است که همانا پرز فرش را تشکیل می دهد. گره یکی از تفاوتهای میان گلیم و جاجیم وقالی است زیرا جاجیم وگلیم بدون پرز و گره و قالی دارای پرز می باشد.