تاریخچه حصیر بافی
حصیربافی یکی از قدیمیترین صنایعدستی است که همزمان با سفالگری برای تأمین نیازهای روزمره بشر ابداع و بهمرورزمان رشد کرده و تاکنون نیز پاسخگوی نیازهای مصرفی روزمره بشر است. نمونههای بهدستآمده در بینالنهرین و آفریقا گواه این مطلب است که حصیربافی و سبدبافی منشأ فقط نساجی نبوده است، بلکه سفالگری یا کوزهگری نیز بهنوعی از این هنرها تأثیر گرفته است. اسناد و مدارکی در دست است که نشان میدهد نخستین زیراندازهای بشری از نی و گیاهانی که در باتلاقهای سفلای بینالنهرین میروئیده، تهیهشده و اولین سرپناه پس از زندگی در غارها به کمک حصیر و نی پدید آمده است.
حصیربافی در ایران دارای سابقه طولانی است. صنعت پررونق بافت حصیر و نی در بسیاری از مناطق چون شمال و جنوب کشور (شهرهایی که در حاشیه دریا قرار دارند) به حدی گسترده بود که فرآوردههایش به همه نقاط ایران فرستاده میشد. در استان گلستان نیز این هنر-صنعت تا به امروز همچنان بهویژه در مناطق روستایی به فعالیت خود ادامه داده و به همت هنرمندان صنایعدستی و هنرهای سنتی دوباره احیاشده است و محصولات تولیدی حصیربافی هنرمندان گلستانی و همچنین تلفیق آن با سایر هنرهای سنتی به نقاط مختلف کشور ارسال میشود.
برای تولید یک محصول حصیری از الیاف گیاهی و از درهم تنیدن آنها با دست و یا ابزار ساده دستی کمک میگیرند و به شیوههای مختلف بافت، کالاهای زیادی تولید میشود که در زندگی روزمره کاربرد بسیار دارد. حصیربافی شامل بامبو بافی، مرواربافی، ترکهبافی، چم بافی و سبدبافی نیز میشود. در تولید محصولات حصیری علاوه بر ترکههای نی و ساقههای گیاهان مردابی، از نخ پشمی رنگشده نیز برای ایجاد نقش و طرحهای سنتی استفاده میشود.
برای بافت نی باتلاقی در مرحله اول، آمادهسازی مواد اولیه آن که در زمان گلدهی گیاه یعنی اواخر فصل بهار تا نیمه تابستان انجام میشود. پس از رسیدن گیاه گالی بهاندازه و طول مطلوب، از نزدیکترین محل به ریشه با داس قطعشده و پس از جدا کردن برگهایش در قسمت بالای آن در جهت طولی شکافی با چاقو ایجاد میشود؛ سپس بهصورت انبوه رویهم قرارگرفته و کوبیده میشوند تا بهصورت نواری پهن درآید. در مرحله بافت ابتدا گیاه را خیسانده و نوارهای حاصله در کنار یکدیگر قرارگرفته و بهصورت سه تا زیر، سه تا رو و روش دیگر بهصورت ۹ تایی و ۱۸ تایی بافته میشود که به نسبت روش اول کاربرد، دوام و زیبایی بیشتری دارد.
ابزار و وسایل مورداستفاده در حصیربافی بسیار ساده و محدود ازجمله داس (برای جمعآوری و هرس شاخههای گیاه)، انواع کارد (برای بریدن شاخه)، اره، رنده، انبردست، قیچی، سوزن، درفش (بهمنظور دوخت و اتصال ردیفهای بافت)، دفتین و سنگ نفت است. این ابزار عمدتاً برای قطع گیاهان و پیراستن آنها بهمنظور آمادهسازی مواد اولیه مورداستفاده قرار میگیرد و گاهی نیز هنگام تولید بهعنوان وسیله کمکی، امر ساخت را تسهیل میبخشد.